Informacje, Ogrodnicze, Publicystyka

14 września, 2023
4 min

Jak działkowcy mogą niwelować skutki zmian klimatu? Czy nasadzenia na działce mogą wpływać na jakość powietrza?

Jeśli tylko dostępna jest przestrzeń na terenie wspólnym ROD lub na działkach, wskazane jest stosowanie nasadzeń gatunków drzew i krzewów o największych zdolnościach zatrzymywania pyłów zawieszonych oraz pochłaniania dwutlenku węgla. Dlaczego? Zorganizowana zieleń na terenach miejskich (także w ROD) o powierzchni 1 ha jest w stanie pochłonąć średnio do 8 kg CO₂ w ciągu godziny. Natomiast liście i igły 100 dorosłych drzew mogą pochłonąć do 460 kg zanieczyszczeń rocznie, w tym 136 kg pyłów zawieszonych. Jakie gatunki można posadzić w ROD, aby mieć na to wpływ?

Czy można coś zrobić dla klimatu na swojej działce?

W myśl idei „myśl globalnie, działaj lokalnie”, która przyświeca powstałemu w 2020 roku Programowi Klimatycznemu PZD, każdy z działkowców może wdrożyć praktyki proekologiczne w uprawie działek.

Zobacz: PROGRAM KLIMATYCZNY

Nie możemy już zwlekać, ponieważ postępująca chemizacja, wszechobecne zanieczyszczenia oraz smog z każdym rokiem powodują negatywne zmiany klimatu i w efekcie pogarszają nasze zdrowie. Działkowcy powinni szczególnie rozumieć przyrodę oraz tworzyć aktywne i otwarte społeczeństwo. W związku z tym, wypoczynek i prowadzenie upraw ogrodniczych na terenach zieleni, zlokalizowanych często w centrach i na obrzeżach miast, wymagają dziś świadomości i przestrzegania zasad, związanych z racjonalną gospodarką nawozami, środkami ochrony roślin, ochroną gleb i wód oraz powietrza.

Dlaczego przemyślane nasadzenia są ważne dla klimatu?

Drzewa i krzewy usuwają nadmiar szkodliwych gazów z powietrza głównie w procesie fotosyntezy – rośliny pochłaniają dwutlenek węgla (CO₂) oraz inne gazy, jak dwutlenek siarki (SO₂), tlenek węgla (CO), dwutlenek azotu (NO₂), czy ozon (O₃). Z tego względu, rośliny są realnym i skutecznym orężem w walce ze smogiem. Większość zanieczyszczeń stałych w postaci pyłu zawieszonego (tzw. PM10 – cząstki stałe o średnicy do 10 mikronów) zatrzymuje się na liściach, igłach, gałązkach, a następnie w wyniku opadów jest zmywana z części roślin i dostaje się do gleby wraz z opadającymi liśćmi. Nie ma wątpliwości, że drzewa skutecznie oczyszczają powietrze i wpływają na ograniczenie stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze. Ponadto rośliny, których liście mają dużą powierzchnię transpiracji, mogą realnie zwiększać wilgotność powietrza, poprawiać jego jakość oraz działać korzystnie na mikroklimat w otoczeniu ogrodu.

Ważne! Przy planowaniu nasadzeń, w pierwszej kolejności należy jednak brać pod uwagę nie tylko właściwości roślin, ale także Regulamin ROD i docelowe rozmiary drzew lub krzewów. Zgodnie z § 54 regulaminu, na terenie ROD dopuszcza się sadzenie drzew ozdobnych, pod warunkiem, że będą to gatunki i formy słabo rosnące. Należy unikać typowych gatunków leśnych czy alejowych o ogromnych rozmiarach oraz inwazyjnych – nie nadających się do warunków ROD.

Jakie gatunki drzew i krzewów wpływają na jakość powietrza?

Rodzaje drzew lub krzewów, które można stosować w ROD i mają szczególnie korzystny wpływ na oczyszczanie powietrza ze szkodliwych gazów, a jednocześnie są odporne na susze i zanieczyszczenia:

morwa (Morus sp.) – drzewo dobrze znoszące cięcie, nadające się na formowane żywopłoty lub pasy izolacyjne;
śliwa (Prunus sp.) – wiele gatunków śliw (w tym śliwa wiśniowa – Prunus cerasifera) dobrze nadaje się na formowane i nieformowane pasy izolacyjne, ekrany lub żywopłoty, np. odmiany: ‘Pissardii’, ‘Woodii’.
rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides);
oliwnik wąskolistny (Eleaganus angustifolia);
tamaryszek francuski (Tamarix gallica) i drobnokwiatowy (Tamarix parviflora);
berberysy (Berberis),
forsycje (Forsythia),
dereń biały (Cornus alba) – dodatkowa funkcja ozdobna zimą u jego odmian – kolorowe pędy),
pęcherznica (Physocarpus opulifolius),
lilak Meyera (Syringa meyeri) – nisko rosnący gatunek lilaka o delikatnych kwiatach.
jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) – niskie drzewo odporne na zanieczyszczenia i suszę,
jarząb turyngski (Sorbus x thuringiaca).

Za gatunki bardzo mocno wpływające na oczyszczanie powietrza ze szkodliwych substancji uważa się także klony (Acer sp.), w tym bardzo polecany do tworzenia nasadzeń w formie pasów izolacyjnych klon polny (Acer campestre) – dobrze znoszący cięcie i odporny.

Należy pamiętać, że w Polsce okres wegetacji trwa od kwietnia do października, podczas gdy problem smogu nasila się w miesiącach listopad – luty. W związku z tym należy brać pod uwagę także rośliny zawszezielone, czy zimozielone. Na terenach ROD w ograniczonym zakresie można stosować niektóre gatunki roślin iglastych, jak np.:

żywotnik olbrzymi (Thuja plicata) – formowane żywopłoty;
cis pospolity (Taxus baccata) – lubiący cięcie krzew;
cis pośredni (Taxus ×media) – świetny na formowane żywopłoty (cenna odmiana `Hicksii`);
choina kanadyjska (Tsuga canadensis) – wartościowy gatunek na formowane żywopłoty i pasy izolacyjne.

Jednocześnie nie powinno się wprowadzać na teren ROD gatunków, które są żywicielami chorób (np. jałowce – rdza gruszy, sosna wejmutka- rdza wejmutkowo-porzeczkowa) lub będą osiągały zbyt duże rozmiary (np. świerki kłujące, daglezje, sosny czarne), choć też cechują się cennymi właściwościami w odniesieniu do walki ze smogiem.

Pnącza – zielone bariery

Jako formy izolowania ogrodów można również zatasować ekrany zielone z wykorzystaniem gatunków roślin pnących. Takie ekrany zajmują mało miejsca w przestrzeni ogrodowej, a jedocześnie spełniają swoja rolę w dobie kryzysu klimatycznego. Polecane pnącza do tego celu, to gatunki o dużej masie lub powierzchni liści, np.: