Okręg Mazowiecki PZD skupia 455 Rodzinnych Ogrodów Działkowych, z czego większość, bo ponad 300 znajduje się w Warszawie i jej okolicach, a pozostałe ok. 150 ogrodów funkcjonuje na terenie działania delegatur Rejonowych w Płocku, Radomiu i Siedlcach oraz byłych biur zamiejscowych w Ostrołęce i Ciechanowie. Mimo, iż Mazowsze jest drugim, co do wielkości okręgiem PZD w Polsce, to wyraźnie widać, iż zapotrzebowanie na działki nie maleje, a co za tym idzie rodzi się potrzeba stałego rozwoju istniejących i tworzenia nowych ROD, aby umożliwiać uprawę własnej działki zainteresowanym mieszkańcom miast.
O ile ogrody warszawskie zmagają się z wieloma trudnościami, mają swoje specyficzne problemy, ograniczające często możliwość ich rozwoju, o tyle ROD poza Warszawą i na terenie delegatur mają lepszą perspektywę rozwoju. Z badania przeprowadzonego przez biuro OZM PZD wynika także wyraźnie, iż w wielu miastach Mazowsza ilość ROD nie jest wystarczająca w odniesieniu do liczby mieszkańców. Przykładem mogą być Siedlce, gdzie na jeden ROD przypada niemal 13 tys. mieszkańców lub teren Ostrołęki, na którym na jeden ROD przypada blisko 10,5 tys. mieszkańców.
Jednocześnie zauważyć należy, iż konieczne jest lepsze wykorzystywanie potencjału leżącego w wolnych działkach w już istniejących ROD. Jak wynika z badania, na terenie Mazowsza występują wolne działki w miastach takich jak Nasielsk, Płock, czy Nowe Miasto nad Pilicą. Wolne działki nie cieszą się jednak zainteresowaniem z różnych powodów, np. utrudniony dojazd, słabsze gleby, słabo rozwinięta infrastruktura ogrodowa lub jej brak. I tu rysuje się wyraźne pole do podejmowania działań, aby posiadany potencjał promować i rozwijać w najbliższych latach.
Przyszłość ogrodnictwa działkowego na terenie Mazowsza, ale i na terenie całego kraju, powinna zmierzać ku integracji społeczności działkowców ze społecznościami lokalnymi, promocji ROD wśród społeczeństwa (szczególnie wśród młodych ludzi), modernizacjom i remontom istniejących ROD oraz powstawaniu nowych ogrodów i działek. Wydaje się, iż drogą do osiągnięcia tych celów powinny być działania skupione w kilku podstawowych nurtach. I zdecydowanie należy podkreślić, iż rozwój ROD jest jednocześnie konieczny i możliwy, ale wymagający świeżego spojrzenia i nowatorskich działań.
Po pierwsze, ogrody działkowe jutra, powinny otwierać się i być atrakcyjne dla młodych ludzi, ponieważ to oni niezmiennie, od kilku lat, na fali silnego trendu i mody na ogrody działkowe intensywnie starają się o uzyskanie prawa użytkowania działek. Potwierdza to choćby frekwencja na szkoleniach dla nowych działkowców, na których rocznie w skali Okręgu od kilku już lat pojawia się średnio około 1000 osób. Organizacja i prowadzenie szkolenia nowych działkowców oraz innych szkoleń stanowią główny filar misji oświatowej Okręgu. Na rok 2018 zaplanowano już 15 trzydniowych cykli szkoleń poświęconych zasadom zagospodarowania działek, najważniejszym przepisom związkowym oraz wybranym zagadnieniom ogrodniczym. Trzeba pamiętać, iż nowi działkowcy będą decydować w przyszłości o obliczu ogrodów i dlatego muszą być w pełni świadomi, jakie zadania, ale i zagrożenia stoją przed ogrodnictwem działkowym.
Drugą kwestią rozwoju i przyszłości ogrodów, są wyzwania związane z modernizacjami, inwestycjami i remontami, które są niezbędne, aby ogrody unowocześniać i poprawiać ich wizerunek. Jak wiemy, wiele ogrodów już korzysta z możliwości unowocześnienia infrastruktury ogrodowej przy pomocy dotacji z Okręgu i PZD. Najbardziej pilne potrzeby ROD to remonty i inwestycje w dziedzinie budowy lub wymiany sieci wodociągowych i energetycznych oraz modernizacji ogrodzeń ROD. Dział inwestycji OZM PZD na bieżąco prowadzi i koordynuje dziesiątki spraw zmierzających do uzyskania przez ROD z terenu Mazowsza dotacji na najpilniejsze zadania inwestycyjne wpływające na wizerunek ogrodów i ich atrakcyjność. Prowadzone są także cykliczne szkolenia dla zarządów ROD w zakresie procedury uzyskiwana dotacji i pożyczek z OZM PZP i KR PZD.
Potrzebne jest także stałe podejmowanie starań o pozyskiwanie nowych terenów do powiększania ROD i zakładania nowych – szczególnie pozamiejskich, rekreacyjnych ROD nowego typu, opisanych w Programie Rozwoju ROD. W tym celu potrzebne jest motywowanie zarządów już istniejących ROD do optymalnego wykorzystywania terenów wspólnych (w miarę możliwości tworzenie nowych działek), a także stała współpraca OZ z samorządami, ukierunkowana na zdobywanie terenów z przeznaczeniem na nowe ROD. W kwestii współpracy z władzami lokalnym znaczącą rolę, obok działań OZ, powinny odegrać także istniejące i powstające kolegia prezesów ROD, które mogą stanowić reprezentację ogrodów doskonale znających swoje problemy i potrzeby w skali lokalnej. Dzięki temu na przykład, można o wiele bardziej skutecznie starać się o dotacje gminne, miejskie lub z budżetów partycypacyjnych, mogących sprawić, iż poprawi się stan infrastruktury ROD i jednocześnie ogród i społeczności lokalne będą stanowiły bardziej zintegrowany, odpowiedzialny za siebie wzajemnie organizm.
We sferze współpracy z władzami lokalnymi, nie można zapominać o zbliżających się wyborach samorządowych i w spotkaniach z przedstawicielami władz, należy kłaść nacisk na konieczność zakładania nowych ROD, jako przejaw wychodzenia naprzeciw potrzebom społecznym, a także mniej kosztownego, a ekologicznego i przyjaznego ludziom sposobu zagospodarowania nieużytków i innych terenów.
Wiadomym jest, iż potrzeby inwestycyjne i modernizacyjne są ogromne i często potrzebne jest finansowanie zamierzeń ROD z kilku źródeł. Dlatego też potrzebna jest większa aktywność i motywacja zarządów do składania wniosków o dotacje nie tylko z OZ i KR PZD, ale też ze środków i budżetów gminnych lub miejskich. W tej kwestii potrzebna jest oczywiście pomoc Okręgu, choćby w sferze ukierunkowania działań i fachowego doradztwa.
Kolejna grupa zadań decydująca o przyszłości ogrodów, to stałe działania wpływające na zmianę myślenia o ogrodach, poprawiające ich wizerunek. Nie mogą one już jawić się jako zamknięte tereny, ale jako część wspólnego dobra wszystkich mieszkańców miast. Wyzwania te łączą się bezpośrednio z wytycznymi KR PZD zawartymi w Otwartym Programie Społecznego Rozwoju ROD. Dlatego też, należy podejmować działania na wielu polach, aby ogrody działkowe, jak najpełniej włączały się w inicjatywy lokalne, wychodziły naprzeciw potrzeb mieszkańców dzielnic, aby zaistniały w świadomości społecznej jako miejsce wspólnego – nie tylko działkowców – korzystania z dobrodziejstw ogrodu działkowego, rozumianego już nie tylko jako enklawa zieleni w mieście, ale także unikatowa wyspa bioróżnorodności oraz inicjatyw społecznych i sąsiedzkich.
Wiele ogrodów, we współpracy z OZ już podejmuje podobne działania, organizując pikniki, dożynki, festyny, punkty konsultacji medycznych, szkolenia i pokazy ogrodnicze, wczasy dla seniorów lub półkolonie dla dzieci, czy udostępniając działki ogrodnicze szkołom i przedszkolom w celach edukacyjnych. Należy trend ten wspierać, rozwijać i promować wśród jak największej liczby ROD. Jasnym jest, że od tego, jak zadbamy o wizerunek naszych ogrodów, znacząco zależy także ich postrzeganie przez społeczności lokalne i władze, a co za tym idzie, także ich przyszłość.
W osiąganiu wspomnianych zadań niezwykle istotna jest szeroka i intensywna promocja zarówno „Programu rozwoju ROD”, jak i „Otwartego Programu Społecznego Rozwoju ROD”, która nie może ograniczać się tylko do mediów związkowych, ale jednocześnie od nich należy promocję zaczynać. Potrzebne jest wspieranie i motywowanie zarówno organów rejonowych OZ, jak i ROD z terenu, aby rozwijać, aktualizować oraz tworzyć strony internetowe, które powinny być atrakcyjnym graficznie i aktualnym źródłem informacji o podejmowanych przedsięwzięciach oraz wizytówką ROD i PZD zachęcającą władze oraz mieszkańców.
Maciej Aleksandrowicz
st. instruktor ds. ogrodniczych
OZ Mazowiecki PZD
