Odpowiedź na tytułowe pytanie będzie różna w odniesieniu do prawa do działki oraz prawa do naniesień i nasadzeń znajdujących się na działce. Prawo do działki nie wchodzi w skład spadku, a ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych zawiera w art. 38 szczególne zasady nabycia prawa do działki po zmarłym działkowcu.
Jeżeli zmarły działkowiec pozostawał w chwili śmierci w małżeństwie, a jego współmałżonek również posiadał prawo do danej działki, prawo to pozostaje przy żyjącym wpółmałżonku.
Jeżeli pozostającemu przy życiu współmałożonkowi nie przysługiwało prawo do działki w chwili śmierci działkowca, może w terminie 6 miesięcy od tego dnia, złożyć oświadczenie woli o wstąpieniu w stosunek prawny wynikający z prawa do działki. Wzór oświadczenia http://pzd.pl/artykuly/13178/92/Oswiadczenie-o-wstapieniu-w-prawa-do-dzialki-po-zmarlym-wspolmalzonku.html. W tym przypadku nie ma potrzeby podpisywania umowy dzierżawy działkowej. Zarząd ROD powinien jedynie podjąć uchwałę o wstąpieniu małżonka w stosunek prawny wynikający z prawa do działki po zmarłym działkowcu.
Jeżeli żyjący współmałżonek nie złoży omawianego oświadczenia do Zarządu ROD w terminie 6 miesięcy, prawo do działki wygasa. W takiej sytuacji inne osoby bliskie nabywają roszczenie o ustanowienie na ich rzecz prawa do działki po zmarłym działkowcu. Roszczenie to wygasa w terminie 3 miesięcy od upływu ww. 6 miesięcy, jeżeli w tym czasie żadna osoba bliska nie złoży odpowiedniego wniosku do Zarządu ROD (wzór wniosku – http://pzd.pl/artykuly/13118/92/Wniosek-osoby-bliskiej-o-ustanowienie-prawa-po-zmarlym-dziakowcu.html). Pamiętać należy, że ustanowienie prawa do działki na rzecz osoby bliskiej nie może nastąpić przed upływem 9 miesięcy od dnia śmierci działkowca, bez względu na to czy i ile osób bliskich złożyło odpowiednie wnioski.
W przypadku zgłoszenia się w ww. terminie do Zarządu ROD kilku osób bliskich, o ustanowieniu prawa do działki rozstrzyga sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek osób zainteresowanych. Osobami bliskimi w rozumieniu ustawy jest małżonek działkowca, jego zstępni (czyli dzieci, wnuki), wstępni (czyli np. rodzice), rodzeństwo, dzieci rodzeństwa oraz osoby pozostające z działkowcem w stosunku przysposobienia. Konkubenci nie są osobami bliskimi.
W razie śmierci działkowca niepozostającego w związku małżeńskim, osoby bliskie mają 6 miesięcy na złożenie wniosku o ustanowienie prawa do działki po zmarłym działkowcu, licząc od dnia śmierci. Pamiętać należy, że ustanowienie prawa do działki na rzecz osoby bliskiej w takiej sytuacji nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od dnia śmierci działkowca, bez względu na to czy i ile osób bliskich złożyło odpowiednie wnioski.
Na skutek złożonego wniosku o ustanowienie prawa do działki po zmarłym działkowcu, Zarząd ROD podejmują odpowiednią uchwałę i podpisuje z uprawnioną osobą umowę dzierżawy działkowej.
Jeżeli w ww. terminach nie zgłosi się do Zarządu ROD żadna osoba bliska, działka przechodzi do dyspozycji Zarządu ROD, który decyduje komu ją przyznać poprzez podjęcie odpowiedniej uchwały i zawarcie umowy dzierżawy działkowej. W tym przypadku jednak Zarząd jest zobowiązany do pobrania od osoby ubiegającej się o przyznanie działki równowartości wynagrodzenia za nasadzenia i naniesienia znajdujące się na działce. Wynagrodzenie to powinno być ustalone w drodze wyceny przez rzeczoznawcę majątkowego i powinno być przechowywane przez Zarząd ROD do czasu zgłoszenia się spadkobierców zmarłego działkowca (roszczenie o wynagrodzenie za nasadzenia i naniesienia znajdujące się na działce, w przeciwieństwie do prawa do działki, wchodzi w skład spadku). Wynagrodzenie nie przysługuje za nasadzenia i naniesienia wykonane niezgodnie z prawem (np. ponadnormatywne altany).
Jeżeli osoby nabywające prawo do działki chcą być członkami PZD, powinny dodatkowo złożyć deklarację członkowską, a Zarząd ROD podjąć uchwałę o przyjęciu takiej osoby w poczet członków PZD.
r.pr. Łukasz Polak
