Na starcie sezonu rośliny potrzebują podstawowych makro- i mikroskładników pokarmowych – głównie azotu, fosforu i potasu, a także magnezu, wapnia, siarki i innych, mających wpływ na kondycję i wygląd roślin. Należy jednak nawozić z rozwagą i uważać, by nie przenawozić roślin, co bywa groźniejsze niż brak zasilania.

Składniki odżywcze niezbędne roślinom

Azot (N), fosfor (P) i potas (K) to podstawowe składniki nawozów, którymi zasilamy rośliny zwykle na początku sezonu, ponieważ dostarczają im niezbędniej energii. Nawozy te (nazywane NPK) mają optymalnie dobrany skład ilościowy, zwykle z przewagą azotu, który jest niezbędny roślinom wiosną do rozpoczęcia wzrostu. Oczywiście oprócz łatwych do zastosowania i dawkowania mieszanek mineralnych, znajdziemy w sprzedaży także tradycyjne jednoskładnikowe nawozy z wyselekcjonowanym składem azotu, fosforu bądź potasu.

Azot – buduje białka niezbędne do powstawania tkanek oraz kwasy nukleinowe, jest składnikiem witamin i chlorofilu, warunkuje prawidłowy rozwój roślin, wzrost części nadziemnych i systemu korzeniowego, a także właściwe zielone wybarwienie łodyg, pędów, liści.  Odpowiednia zawartość azotu w roślinie wpływa na wydłużenie okresu wegetacji roślin, a także ma wpływ na właściwe wykorzystanie innych makroelementów, jak potas czy fosfor. Między innymi z tych względów azot jest kluczowym pierwiastkiem wpływającym na jakość, w tym głównie na wielkość i ilość uprawianych roślin. Jak rozpoznać niedobór i nadmiar azotu?

Główny objaw niedostatku azotu w roślinie to brak wybarwienia – wyblakły, jasnozielony kolor liści i pędów, zatrzymanie wzrostu oraz kiepski wygląd części nadziemnych, jak i podziemnych roślin. Może dojść do tzw. chlorozy – liście roślin żółkną, a owoce są słabo wykształcone i przedwcześnie dojrzewają. Takie objawy są spowodowane zatrzymaniem procesów syntezy białek, do których niezbędny jest azot.

Niekorzystny jest także nadmiar azotu – przenawożenie roślin azotem powoduje znaczne i niekorzystne wydłużenie okresu wegetacji, a ponadto kumulację (toksycznych dla zdrowia ludzi i zwierząt) azotanów. Zbyt duża zawartość azotu w roślinie obniża także jej odporność na niekorzystne warunki uprawy np. na przemarzanie. Objaw nadmiaru azotu to nienaturalna, ciemnozielona barwa części nadziemnych roślin oraz często powiększone liście, grubsze lub nadmiernie wydłużone łodygi, przy jednoczesnym słabszym kwitnieniu, co wpływa też na słabsze wykształcanie owoców.

Fosfor – przede wszystkim wpływa na prawidłowy rozwój systemu korzeniowego, kwitnienie, owocowanie, tworzenie nasion oraz na jakość podłoża. Ma także ogromne znaczenie w przebiegu procesów komórkowych, przede wszystkim w procesie powstawania i obiegu energii w roślinach. Jednocześnie, jest także głównym składnikiem ścian komórek, DNA oraz wielu białek i enzymów. Warto pamiętać, że fosfor należy do pierwiastków trudno przyswajalnych z gleby – istotne są zależności chemiczne w roztworze glebowym (np. odczyn pH) oraz temperatura. Przy pH gleby o wartościach 6,5‑7,0 fosfor występuje w formach najlepiej przyswajalnych dla roślin

Niedobory fosforu występują najczęściej , gdy warunki uprawy roślin nie są dla nich optymalne, np.: zbyt wysokie pH podłoża (powyżej 7), zbyt kwaśne lub gleba zbyt zasobna w żelazo i cynk  (blokują przyswajanie fosforu), zbyt zwięzła, nieprzepuszczalna gleba.  Deficyt fosforu w roślinie można rozpoznać po niewielkich rozmiarach roślin, a także po charakterystycznych nekrotycznych, fioletowo-czarnych plamach na liściach, które także stopniowo deformują się, zwijają, zasychają i opadają. W trakcie sezonu, rośliny z niedoborem fosforu wykształcają bardzo słabe, małe owoce, mimo, iż kwitnienie może przebiegać normalnie.

Potas – główne funkcje tego pierwiastka to warunkowanie optymalnego przyswajania i wykorzystania azotu, optymalna gospodarka wodna w organizmie roślinnym, a także odporności na warunki stresowe, jak np. susza, przymrozki czy niektóre choroby grzybowe.  Odpowiednia zawartość potasu w roślinie wpływa także na lepsze krzewienie się roślin, wytwarzanie nowych pędów, a także na prawidłowy przebieg procesów przemiany materii roślin i optymalną zawartość m. in. skrobi, białka, cukrów oraz tłuszczów w tkankach roślin.

Brak potasu wpływa na ograniczenie przyswajania azotu i jego przemiany, co z kolei zaburza budowanie białek, powodując ograniczenie wzrostu roślin.  Widoczne objawy niedoboru tego pierwiastka to:

• nekroza (brązowienie i wysychanie) brzegów liści
• ograniczenie wzrostu roślin (słabe i cienkie nowe pędy z krótkimi międzywęźlami)
• plamy na liściach pomiędzy nerwami
• liście ciemnieją, tracą połysk i żółkną na wierzchołkach oraz na brzegach
• blaszka liściowa zwija się od brzegów, po czym liście pękają, brunatnieją i zamierają

Uważać trzeba też na nadmiar potasu, ponieważ prowadzi on przede wszystkim do ograniczenia lub blokowania pobierania i niedoboru w roślinie innego bardzo ważnego makroskładnika odżywczego, jakim jest magnez. Brak magnezu, powoduje, że zielona barwa pomiędzy nerwami liści zaczyna szybko zanikać, powodując nekrozy (martwice). Brak magnezu widać także na roślinach iglastych, których igły lub łuski wyraźnie tracą barwę i potrzebne jest wtedy zasilanie dolistne.

Do zasilania gleby i roślin najlepiej stosować bogaty w łatwo przyswajane, naturalne składniki odżywcze kompost z działkowego kompostownika

Niedobory mikroelementów

Składniki nazywane mikroelementami mają wpływ na regulację oraz prawidłowy przebieg wielu procesów biochemicznych zachodzących w roślinach. Zależy od nich m.in. odporność na warunki stresowe oraz optymalne wykorzystanie makroelementów, w tym głównie azotu, fosforu w tworzeniu masy roślin. Do podstawowych mikroelementów należą np. mangan, żelazo i miedź, których niedobory także często są kłopotem w uprawie wielu roślin.

Objaw niedoboru manganu to chloroza, czyli tzw. marmurkowatość na najmłodszych liściach – żółta barwa blaszki liściowej, podczas gdy unerwienie liścia pozostaje zielone. Brak manganu zwiększa też podatność rośliny na niesprzyjające warunki atmosferyczne oraz choroby, a także ogranicza intensywności fotosyntezy.

Chloroza jest także objawem niedoboru żelaza – młode liście początkowo stają się jasnozielone, a później żółkną i bieleją, podczas gdy nerwy liściowe pozostają zielone. Wrażliwe na niedobór żelaza są między innymi drzewa i krzewy owocowe i warzywa.

Niedobór miedzi obniża odporność roślin na suszę, ataki chorób grzybowych oraz bakteryjnych i zakłóca powstawanie witaminy C. Brak miedzi objawia się bieleniem najmłodszych liści, a także więdnięciem pędów oraz usychaniem wierzchołków pędów drzew owocowych.

O czym trzeba pamiętać nawożąc rośliny?

Do dyspozycji mamy różne nawozy, jednak z pewnością najlepszym, najbezpieczniejszym i najbardziej wartościowym nawozem będzie własny, dobrze przygotowany kompost (z działkowego kompostownika), który najlepiej zmieszać z glebą.

Przy stosowaniu nawozów mineralnych zawsze należy stosować się do zaleceń na opakowaniu lub etykiecie

Nie należy nawozić zaraz po sadzeniu  roślin z tzw. gołym korzeniem , ponieważ najpierw muszą odbudować uszkodzony system korzeniowy, który dopiero po regeneracji będzie w stanie pobierać składniki pokarmowe. Nawożenie takich roślin lub co gorsze, podsypywanie nawozem do dołka przy sadzeniu, może zniszczyć rośliny. Rozsądniej jest poczekać na przyjęcie się roślin (minimum około  miesiąca lub dwóch) lub nawozimy dopiero w kolejnym sezonie (przy sadzeniu jesiennym).

Zasilanie roślin bardzo ważne jest również po sadzeniu roślin, które kupiliśmy w doniczkach oraz po wiosennych cięciach pielęgnacyjnych. Optymalną pogodą na wykonanie nawożenia są dni pochmurne, bezwietrzne, przed deszczem. Jeśli nawozimy nawozami sypkimi lub granulowanymi w dzień bezdeszczowy, zawsze po zasileniu należy podlać rośliny.

Nawozy mineralne należy odpowiednio dobierać do potrzeb roślin i  nie przekraczać zalecanych dawek

Gotowe nawozy rozpuszczalne do sporządzania roztworów wodnych stosujemy wraz z podlewaniem roślin (np. konewką). Inne nawozy (np. mineralne granulowane lub sypkie) najlepiej zawsze stosować wg zaleceń producenta (odnośnie zalecanych terminów, sposobu aplikacji  i dawek), a jeśli stosujemy nawozy organiczne (naturalne) musimy uważać, aby nie były zbyt świeże (np. oborniki, gnojówki) – zbyt duże stężenie lub dawka każdego nawozu może zaszkodzić roślinom lub je po prostu zniszczyć.

Należy wziąć także pod uwagę, że rośliny  potrzebują konkretnych nawozów i przed ich zastosowaniem należy znać wymagania poszczególnych gatunków rosnących na działce. Dla przykładu rośliny wrzosowate – np. borówka, różaneczniki, wrzosy, a także iglaki potrzebują specjalnie przygotowanych nawozów (dostępnych w sprzedaży) o specjalnym składzie, stworzonych z myślą o ich potrzebach, co do kwasowości podłoża.

Zasilanie roślin jednorocznych i warzyw

Przed uprawą warzyw, ziół i innych uprawianych do spożycia, a także kwitnących oślin jednorocznych najlepiej odpowiednio odżywić glebę (np. kompostem lub obornikiem), dzięki czemu nie będzie potrzeby stosowania innych nawozów.

Jeśli jest potrzeba zasilania upraw w czasie wegetacji roślin najkorzystniej jest zasilać je naturalnymi wyciągami i preparatami lub rozpuszczalnymi w wodzie mieszankami nawozowymi dostępnymi w szerokiej gamie w sklepach ogrodniczych lub wykonać je samemu. Należy pamiętać, że zwykle te grupy roślin nie wymagają bardzo intensywnego nawożenia mineralnego, które powoduje zbyt bujny wzrost oraz jednocześnie słabe i opóźnione kwitnienie, a nawet może być szkodliwe – także dla naszego zdrowia i środowiska.

tekst i zdjęcia:

Maciej Aleksandrowicz

OZ Mazowiecki